Alışveriş Bağımlılığı Çağımızın Yeni Hastalığı Onyomani

Modern yaşam da büyük bir ivme ile değişen dinamikler, alışkanlıklarımızı ve davranışlarımızı büyük oranda değiştirdi. Bu farklılaşma alışveriş davranışının bir ihtiyaçtan çıkarak tüketim odaklı bağımlılığa evrilmesine neden oldu. Alışveriş bağımlılığı (onyomani) bireylerin kendi ihtiyaçlarından kopuk bir şekilde durdurulamayan alışveriş yapma arzusudur. Bu arzu sadece düşünce de kalmaz eyleme de dönüşür. Alışveriş bağımlılığı aile sistemini en çok etkileyen ve zedeleyen bağımlılık türlerinden biridir.

Bütçesini aşacak şekilde harcama yapar. Bu kontrolsüz harcamada kredi çekilebilir. Yakınlarından borç alabilirler. Çevreye veya aile yakınlarına alışveriş tutarları hakkında net bilgiler verilmemesi bazı eksik bilgiler bırakılması alışveriş bağımlılığına işaret olabilir. Alışveriş bağımlılığında gelir düzeyiniz ne kadar yüksek olursa olsun alışveriş yapma biçiminiz bağımlılığı gösterebilir. Düşük, yüksek veya çok yüksek sosyoekonomik düzeye sahip bireylerde alışveriş bağımlılığı görülebilir.

“Unutulmamalıdır ki bir ürünü alabilecek ekonomik koşullara sahip olmanız alışveriş bağımlısı olmadığınızı ekarte etmez.”

Alışveriş Bağımlılığı (Onyomani) Nedir?

Alışveriş bağımlılığı bir diğer ismiyle onyomani “kontrolsüz biçimde alışveriş yapma hastalığı” olarak adlandırılabilir. İhtiyaçlardan bağımsız olarak sürekli bir biçimde satın alma yapmaktır. Bu durum, mali zorluklar, aile için tartışmalar ve depresyon gibi ruhsal sorunlara neden olabilir.

Alışveriş bağımlısı kişiler, yapay bir mutluluk hissedebilirler. Alışveriş yapmadıklarında kendilerini mutsuz, üzüntülü, çökkün ve eksik kalmış hissedebilirler. Alışveriş yaptıktan sonra da suçluluk ve pişmanlık duygusu gelebilmektedir. Anlık yapılan alışverişler beyindeki dopamin adı verilen mutluluk hormonunu salgılatır. Alışveriş sırasında artış gösterir ve kişiye geçici bir tatmin sağlar. Ancak bu tatmin kısa sürelidir ve daha fazla alışveriş yapma isteğini tetikleyebilir. Kısır bir döngü oluşturur.

Online Alışveriş Bağımlılığı Nedir?

Teknolojik ilerlemelerle alışveriş bağımlılığı, fiziksel mağazalar yerine online platformlara yönelmiştir. Online alışveriş bağımlılığı, internet üstünden durdurulamayan ve gereksiz alışveriş yapma isteği olarak kabul görmektedir. Alışveriş bağımlıları, kampanya, indirim ve fırsat gibi tetikleyici faktörlere karşı oldukça açıktırlar. İndirim ve fırsat adı altında kontrolsüz harcamalar yapmak. Teslimat yapılana kadar büyük bir beklentiyle beklemek online alışveriş bağımlılığı göstergelerinden olabilmektedir.

Alışveriş Bağımlılığı Nedenleri

Alışveriş bağımlılığı, altta yatan bir psikolojik sorun nedeniyle baş etme yöntemi olarak ortaya çıkabilir. Asıl sorun “özgüvensizlik, yetersizlik, depresyon, stres, anksiyete, duygusal boşluk” gibi faktörler olabilir.

1. Duygusal Boşluk; Yaşamın anlamının azaldığı ve tatminsizlik olduğu noktalarda alışveriş yaparak zorlu duygularla baş etme çabası görülmektedir.
2. Stres; Stresli yaşam dönemleri ve olayları rahatlama arayışına neden olur. Bu durum bireyleri alışveriş bağımlılığına iletebilir.
3. Değersiz Hissetmek; Olduğunuz halinizle kabul görmeye ve sevilebilir olduğunuza dair inancınız da eksiklikler var ise alışveriş bir değer göstergesi olarak yaşamınıza girebilir.
4. Sosyal Çevre ve Baskı; Çevremizdekilerin tüketim biçimleri sosyal baskı nedeniyle gereksiz alışveriş harcamalarına sürükleyebilir.
5. Çocukluk Travmaları; Yoksullukla sınanmış çocukluk yaşantısı olan bireyler sahip olamama ve kaybetme hisleriyle fazlaca alışveriş yapabilir. Bir diğer çocukluk travması şekli ise harcama alışkanlıklarının sınırsızca verildiği evlerde özdenetimin gelişememesidir. Prens ya da prensesler gibi büyümek dış dünya ile karşılaştığımız da yetersizlik inancına neden olarak alışveriş bağımlılığı ile iyi hissetmeye neden olabilir.
6. Duygu Düzenleme Güçlükleri; Duygularınızı kontrol etmekte ve anda kalmakta zorlanıyor iseniz sizi yatıştırıcı ve duygularınızı düzenleyici bir alan olarak ortaya çıkabilir. Alışveriş bağımlılığı duygularınızı yatıştırma görevi sağlayarak duygularınızı işlevsiz ve size zarar verecek bir biçimde değiştirir.

Alışveriş bağımlılığının nedenleri kişiye özgüdür. Bu nedenleri bir uzman desteği ile irdelemek altında yatan psikolojik mekanizmaları keşfetmek bu sorunla baş etmek için önemli bir adımdır.

Alışveriş Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?

Bireyler alışveriş bağımlılığı yaşadığını gösteren bazı belirtiler vardır. Bu belirtilere dikkat vermek gerekir.

1. Gereksiz Harcamalar: İhtiyaç olmadığı halde satın alımlar yapmak.
2. Kontrol Kaybı: Alışveriş harcamaları yaptıktan sonra gereksiz bulabilmek. Fiziksel mekanları ya da bütçenizi zorlayacak biçimde kontrolsüz harcamalar yapmak. Her zaman yapılan alışverişler gereksiz gelmeyebilir. Bütçenizi zorlaması ve kontrol edilememesi başlıca bu bağımlılığın görünüm halidir.
3. Zaman ve Ekonomik İsraf: Bütçenin gereksiz tüketimi ve zamansal açıdan vakit kaybı yaşamak
4. Suçluluk ve Pişmanlık Duygusu: Alışveriş sonraları suçluluk duyma ve pişmanlık hissetmek.
5. Yalan ve Saklama Arzusu: Alışveriş yaptıktan sonra gizlemek, yalan söylemek ve harcamalar hakkında net bilgiler vermemek.

Sizlerde bu belirtileri kendinizde görüyorsanız. Online veya Yüz yüze bağımlılık psikoterapisi yapan bir uzmandan destek alabilirsiniz.

Alışveriş (Onyomani) Bağımlılık Testi

Alışveriş yapma davranışınızın psikolojik bir zorlantı olup olmadığını merak ediyor olabilirsiniz. Düşünce, duygu ve davranışlarınızda yaptığınız gözlemler alışveriş bağımlılığına sahip olduğunuzu düşündürtüyor olabilir. Sitemiz de yer alan alışveriş bağımlılığı testimizi çözerek farkındalık kazanabilir. Uzman desteği alma konusunda yönlendirmelerimizden yararlanabilir ve sorularınızı bizlere iletebilirsiniz.

Alışveriş Bağımlılığı Onyomani Hangi Şekillerde/Tipte Görülebilir

Alışveriş bağımlılığı (onyomani), bireylerin kontrolsüz alışveriş yapma isteklerini ifade ederken farklı görünüm biçimlerine sahip olabilir. Sıklıkla karşılaşılan yaygın tipler;

1.      Duygusal Alışveriş

Bireyler stres, üzüntü, yalnızlık veya öfke gibi duygusal bir durumdan uzaklaşmak için alışverişe yönelir. Alışveriş, olumsuz duygularla başa çıkmak için bir baş etme biçimine dönüşür.

2.      Statü Odaklı Alışveriş

Kişiler, sosyal statüyü deneyimlemek veya diğerlerinin ilgisini almak amaçlı lüks ve marka ürünlere çekilir. Satın alınan ürünlerin statü arttırdığına dolaylı olarak özgüvenini artırmanın bir yolu olarak görülür.

3.      Koleksiyoncu Alışveriş

Belirli bir temaya dönük ürünleri alma arzusuyla davranırlar (örneğin; ayakkabılar, çantalar veya koleksiyon ürünleri). Bu, alışveriş türü hobi olarak rasyonalize edilir fakat alışveriş bağımlılığı türlerinden olabilmektedir.

4.      Anlık Tatmin Alışverişi

Bireyler anlık bir mutluluk veya heyecan deneyimlemek isterler. Satın almanın verdiği kısa süreli haz, bağımlılığa teşvik eder. Bu haz zihin için dopamin demektir. Bağımlılığın anahtarını oluşturabilir. Ancak sonrasında pişmanlık ve suçluluk duyguları ortaya çıkabilir.

• Hazırlık ve Stoklama Odaklı Alışveriş

Gelecekte lazım olur fikriyle ihtiyaç fazlası ürün satın alınabilir. Örneğin, hiç kullanmayacağı ürünleri yedekleme, depolama veya biriktirme eğilimleri görülür.

6.      İndirim ve Kampanya Takıntılı Alışveriş

Fırsatları kaçırma korkusuyla indirimde olan ürünler de satın alım gerçekleştirilir. Gerçek ihtiyacı olmadığı halde, sırf ucuz olduğu için alışveriş yapabilir.

Alışveriş bağımlılığı çeşitlerinin tümü sizlerin veya yakınlarınızın bu sorunla mücadele ediyor olduğunu gösterebilir. Ekonomik zorluklar, zamansal problemler ve ailesel tartışmalar yaşıyor olabilirsiniz. Bu süreçte farkındalık kazanmak ve alışveriş davranışı üstünde kontrol kazanmaya çalışmak gereklidir.

Alışveriş Bağımlılığı Kurtulma Yolları Nelerdir?

Alışveriş bağımlılığı psikoterapi ile aşılabilir bir durumdur. Bu süreçte uygulanabilecek bazı yöntemler vardır.

1. Alışveriş Bağımlılığını Tetikleyen Faktörleri Tespit Etmek;

Alışveriş bağımlılığına sizleri sürükleyen zamanları sırasıyla gözlemleyin. Bu faktörlerin tekrarlayan biçimlerinin neler olduğunu saptamaya çalışın. Stresliyken mi? Öfkeliyken mi? Değersiz hissettiğiniz de mi?  Daha fazla bu sorunu yaşıyorsunuz? Tetikleyen durumları azaltmaya çalışın gerekiyorsa bir psikoterapi hizmeti alarak tetiklenme düzeyinizi azaltabilirsiniz.

• Kısıtlama ve Önlemler;

Bağımlılık nedeniyle kredi çekiyor veya borçlanıyor iseniz borç alabileceğiniz kişilerin listesini çıkartın bu kişilere yaşadığınız sorundan bahsedin ve borç verilmemesi konusunda bilgilendirin.

Banka kartlarınızı, internet bankacılığınızı ve kredi kartlarınızı bir yakınınız üstüne yapabilirsiniz.

• Aile Yakınlarından Destek Almak;

Aile yakınlarınızla yaşadığınız durumu paylaşmanız durumunuzu size soran ve önlem almanıza yardımcı olabilecek kişileri yaratabilir.

• Bütçe Planlaması Yapmak;

Harcamalarınızı listeleyin kontrol almak amaçlı bütçenizi belirleyerek günlük olarak bütçe harcaması yapın. Bir yakınınız harcamalarınız konusunda size destek olarak günlük bir bütçe tanımlaması ve takibi yapabilir.

• Harcama Kontrolü;

Harcama alışkanlıklarınızı geriye dönük listeleyerek önlem almanız gereken siteler, mağazalar ve ürünler hakkında belirlemeler yapınız! Bu tetikleyicilerden uzak kalmak için neler yapılabilir düşünmelisiniz!

• Psikoterapi Almak;

Altta yatan psikolojik nedenler olduğunu görüyor iseniz bu durumu aşmak amaçlı travma terapisi ve bağımlılık terapisi alabilirsiniz.

Bireysel çabanız ve yakınlarınız desteği ile bu sorunla mücadele etmek hayatınızı yeniden inşa etmeniz gereken değerli bir adımdır. Kendinizi ve sevdiklerinizi bu bağımlılıktan korumak ve kurtarmak için farkındalık kazanarak denemeler yapabilir. Gerekli durumlarda uzman desteğine başvurabilirsiniz.

Alışveriş Bağımlılığı Onyomani Tedavisi

Alışveriş bağımlılığı tedavisi genellikle psikoterapi uygulanır. Bunun yanında, bireyin harcama alışkanlıklarını değiştirecek davranışsal teknikler de planlanır ve organize edilir. Altta yatan ruhsal sorunun kişiye özgü bir haritası çıkarılır. Kişiye özgü saptanan faktörler travma terapi yöntemleriyle çözümlenerek bugün ki bağımlılık davranışının ortadan kalkması hedeflenir.

Psikoterapi yöntemlerinin içinde travma çalışmalarının yanı sıra davranış değiştirme ve alışverişle ilgili uyaranlara karşı duyarsızlaştırma sağlayacak EMDR terapisi yöntemleri de uygulanır. Gerekli durumlarda aile yakınları ve partnerde terapi sürecine dahil edilerek terapi sürecinde bütüncül bir yaklaşım sergilenebilir.

Alışveriş Bağımlılık Merkezi İstanbul​

Davranışsal bağımlılıklar konusunda özellikle alışveriş bağımlılığı konusunda uzmanlaşmış bir merkez olan psikoterapi merkezimizden yararlanabilirsiniz.  İhtiyaçlarınıza uygun bir terapi süreci başlatmak ve sorunlarınızı çözmek için kliniğimizle iletişime geçebilirsiniz.