Psikolojik nefes darlığı yeteri kadar nefes alamama hissinde göğüste daralma, nefes alırken nefes girmiyormuş gibi hissetme görülmektedir. Göğüste bir yoğunluk, sıkışma ve baskı olarak tariflenmektedir. Aldığı nefesin akciğerlere ulaşmaması gibi bir his deneyimlerler. Psikolojik nefes darlığı bazı durumlarda ise nefes yeterince alamıyor sanki bir havuzun altında boğuluyor gibi hissedebilirler.
Psikolojik sorunlar yaşayan kişiler çok fazla duygu deneyimler. Bu duygular sayıca fazla olduğu kadar duygunun yoğunluğu da fazla olarak deneyimler. Bu kadar yoğun duygusal deneyimler bireylerin fiziksel semptomları artmaktadır. Nefes darlığına en sık kalp çarpıntısı ve ateş basması eşlik eder.
Yeterli Nefes Alamama Hissi
Bedensel semptomlarına karşı hassas olan bireyler duyumlarına karşı abartılı tepkiler gösterebilirler. Bu abartılı tepkiler doğrudan kalpta çarpıntı yaratır. Nabzın hızlı atmasına ve daha fazla soluk alma ihtiyacına neden olur. Bu durum yeteri kadar nefes alamama hissinin fizyolojik temellerini oluşturur. Bireylerin fizyolojik temelleri olan psikolojik bir nefes darlığı yaşamalarına sebebiyet verir.
Bazı durumlarda ise nabız artışı yaşanmasa bile bireylerin “kontrol” ihtiyaçları nedeniyle nefesine tüm dikkatini vererek her şeyin yolunda olup olmadığını kontrol etmek isterler. Bu duyumları kontrol etme ihtiyacı eşliğinde kaygıyı arttırarak daha fazla nefessiz hissetmenin ortaya çıkmasına neden olur.
Psikolojik Nefes Darlığı Kimlerde Görülür?
- Panik Atak ve Panik Bozukluğu (Anksiyete bozuklukları) olan kişilerde
- Obsesif Kompulsif Bozukluğu olan danışanlarda
- Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) Akut Stres Bozukluğu (ASB)
- Hipokondriyazis (hastalık hastalığı)
- Depresyon tanısı almış kişiler
- Psikosomatik kişilerde
- Evhamlı, kaygılı ve takıntılı kişilik özelliklerine sahip bireylerde görülmektedir.
Psikolojik Nefes Darlığı Neden Olur?
- Bedensel duyumları ve kontrol algısıyla ilgili zorluk yaşayan kişilerde
- Çocukluk travmaları olan kişilerde
- Duygu regülasyonu sorunları yaşayan bireyler
- Stres yönetimi yapamamak
- Ani stres ve yaşam zorlukları yaşan bireyler de yaşam olayları temelli görülmektedir
Panik Atak ve Nefes Darlığı İlişkisi Nedir?
Anksiyete yaşayan kişilerde sıklıkla; çarpıntı, sıcak basması, baş dönmesi, terleme, el yüz ayakta terleme hissederler. Kaygı ve gelecekteki en kötü senaryolara dönük zihninizde bir işleyiş var ise panik atak temelli bir nefes açlığı yaşıyor olabilirsiniz. Dikkatinizi günlük yaşamda tutmakta zorlanıyor ve sürekli nefesinizi kontrol ediyor olabilirsiniz.
Derin Nefes Alamama Korkusu Nasıl olur?
Nefes açlığını fark eden birey daha fazla panik yaşayarak nefesini kontrol etmeye başlar. Bu dikkat ve algı süreci duyumlarda hassasiyet yaratarak sempatik sinir sistemini harekete geçirir. Tehdit altında olduğunu düşünen zihin daha fazla oksijen almak ve savaşmak adına mücadeleye başlar. Bu tetiklenme sistemi bireyin derin nefes alamamasına ve nefes açlığı oluşmasına neden olur.
Psikolojik Nefes Darlığı Belirtileri Nelerdir?
- Göğüsün tam dolamıyor hissi yaşanması
- Göğüste baskı, sıkışma, şiddet ve yoğunluk hissi
- Hızlı nefes alma ve baş dönmesi
- Gerginlik ve kaygılı hissetmek,
- Titreme, terleme, kalp çarpıntısı belirtileri ile karakterizedir.
Psikolojik Nefes Darlığı Nasıl Ayırt Edilir?
Psikolojik nefes darlığı için Hastaneye gidilmiş ve gerekli hekim kontrolleri yapıldığı halde nefes açlığı tariflenmeye devam ediliyor olabilir. Hekim desteği ve değerlendirmesi sonrası oksijen satürasyonu ve kan gazı değerleri normal olmasına rağmen bireyler panik halinde olduğu durumlarda görülmektedir. İç hastalıkları veya göğüs hastalıkları doktoruna giderek organik bir durum olmadığı elimine edilmelidir.
- Kontrol etmekten birey kendini alıkoyamıyor ve günlük işlerini sürmekte zorlanıyor olabilirler.
- Doktora kontrollerine, tanı ve tetkiklerin normal bulunmasına rağmen sorun devam ediyorsa,
- Duygusal ve psikolojik zorlu bir yaşam dönemi sonrası veya içinde ortaya çıkıyor ise,
- Kaygı bozuklukları, Obsesif kompulsif bozukluk, psikosomatizasyon gibi ek psikiyatrik tanılar var ise daima psikolojik nefes açlığı olabileceğini değerlendirilmelidir.
Birey soğuk havayı ve cam açtığında içine çektiği havayı hissederek rahatlayabiliyor ise psikolojik nefes darlığı yaşandığına dair büyük ayırıcı bir gösterge olabilmektedir.
Psikolojik Nefes Darlığı Nasıl Geçer?
Nefes açlığı ile mücadele eden bireyler atak anında başlıca bunları yapabilir;
- Derin nefes almaya çalışmamak ve nefesi kontrol etmemek.
- 4-7-8 nefesi kuralını uygulamak
- Mindfulness egzersizleri uygulamak
- İş, okul veya yakın ilişkilere eskisi gibi devam etmek,
- Kaygı verici bir düşünce var ise dışarıdan çıkıp bu düşünceyi gözden geçirmelidir
- Rahatlatıcı ortamlar yaratmak; loş, sessiz veya 20-23 derece arasında bir ortamda bulunmak.
- 5 duyunuzu harekete geçirmek: Örnek: buz küpü yalamak, buzu elde tutmak, limon yalamak, limon hayal etmek, keskin kokulu uyaranları koklamak,
- Müzik dinlemek, doğa ile temas etmek, topraklanmak.
- Burundan nefes alıp ağızdan vermek ve bunu kontrol etmemek gerekmektedir.
Psikolojik Nefes Darlığı Tedavisi Nedir?
Psikolojik nefes darlığı için çoğu zaman doktora gidilmiş ve nedeni bulunamamış olduğu görülmektedir. Nedeni bulunamayan veya psikolojik olduğu saptanan nefes darlıklarında psikoterapi almak gerekmektedir. Psikoterapi sürecinde altta yatan psikolojik faktörler saptanarak bireye özgü bir psikoterapi yöntemi uygulanmaktadır. Psikoeğitim ve farkındalık çalışmaları ile kontrol ihtiyacı azaltılabilir. Sıklıkla etkili olan terapi yöntemleri Bilişsel Davranışçı Terapi, Şema Terapi ve EMDR terapisidir. Bu terapi yöntemleri ile sorunun altındaki kök nedenler ortadan kaldırılarak psikolojik nefes açlığı sorunu ortadan kaldırılmaktadır. Bireysel olarak ağır besinlerle beslenmemek ve uyku hijyenine dikkat etmeyi gerektirmektedir.
İnternette yer alan kaygı verici bilgileri daha fazla okumamak gerekir. Ruh sağlığı uzmanından danışmanlık veya destek almak sürecinizi kolaylaştırmaktadır.
Psikolojik Nefes Darlığından Kurtulanlar Nelere Dikkat Etmelidir?
- Stres yönetimine dikkat edilmelidir. Stres karşısında neler yapılabileceği konusunda bilgi sahibi olunmalıdır. Stresin ayak izlerini tanıyabilmek gerekmektedir.
- Fiziksel aktivite ve egzersiz konusunda özenli olunmalı. Fiziksel iyilik hali psikolojik semptomları gelişimini baskılamaktadır.
- Uykusuzluk birçok kişi için tetikleyicidir. Kaygı bozukluğu veya panik atak yaşamış bireyler uyku konusunda özenli olmaları biyolojik iyilik halini arttırmaktadır.
- Nefes egzersizleri ve meditasyonlar ile iyilik hali pekiştirilmelidir.
- Alkol, sigara ve kafein tüketimi sınırlandırılmalıdır.
Psikolojik Nefes Darlığı İçin Hangi Psikoloğa Başvurulmalı?
Nefes darlığının altında anksiyete, stres, obsesif kompulsif bozukluk, psikosomatizasyon gibi psikopatoloji içeren süreçler yattığı için uzmanlık eğitimini klinik psikoloji alanında tamamlamış klinik psikologlara gidilmelidir. Başvurulan psikoloğun psikosomatik psikoloji, travma terapisi (EMDR ve Şema Terapi), bilişsel davranışçı terapi ve mindfulness temelli terapileri bilmesi sürecinize katkı sunacaktır. Psikolojik nefes darlığı hakkında daha fazla bilgi edinmek için Uzman Klinik Psikolog Onur Cansız ile iletişime geçebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular
Gündüz bir hiçbir semptomun olmaması durumun psikolojik kökenli olduğu kanısını güçlendirebilir. Geceleri kaygı, stres ve ürkme halinin eşlik ettiği nefes darlıkları anksiyete süreciyle ilişkilidir ve psikolojiktir.
Altta yatan Astım, uyku apnesi, kardiyovasküler sağlık sorunları göz arda edilmemelidir. Tek bir hekim değerlendirme yaptıktan sonra fizyolojik bir nedeni bulunamıyor ise Klinik Psikolog desteği almak gerekmektedir.
Gebelik başlıca bir stres kaynağıdır hamilelikteki nefes darlığı psikolojik bir kökeni olduğu saptandıysa stresin ve gelecekteki kaygıların fazlalığı nedeniyle olabilmektedir. Gebelik sürecinde kişilerin stres kaynaklarını yönetmesiyle süreç hızla iyilik haline kavuşabilir. Gebeliğe dair olan kaygıları psikoterapi süreciyle ele alındıkça gebelikteki psikolojik nefes darlığı düzelmektedir. Gebelik sürecindeki hormonal değişimler bireylerdeki anksiyete düzeyini arttırarak nefes darlığına sebebiyet verebilir.
Bu süreç eğer bir stres kaynağı ile tetiklendiyseniz stres kaynağından uzaklaşana kadar sürebilir. Anksiyete sürecine bağlı bir nefes darlığı ise altta yatan kaygı bozukluğu düzeldiğinde nefes darlığı semptomu yok olmaktadır.
Bazı durumlarda bedensel semptomlara karşı duyarlılık oluştuğu için uzman desteği almadan sorun düzelmiyor olabilir. Fakat kendiliğinden geçme süresi birkaç günden birkaç haftaya varabilen bir zaman dilimini içermektedir.
